Τρόμος (τρέμουλο) στα χέρια, στο κεφάλι και σε άλλα μέλη του σώματος

Τι είναι ο τρόμος (τρέμουλο);

O τρόμος (tremor) μπορεί να οριστεί ως η ακούσια ρυθμική ταλάντωση ενός μέλους του σώματος. Είναι ένα συχνό σύμπτωμα για το οποίο πολλές φορές δεν αναζητείται η συμβουλή του νευρολόγου. Η εναλλακτική σημασία της λέξης στη γλώσσα μας (φόβος) υποδηλώνει ότι ο τρόμος, ως κινητικό σύμπτωμα, είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο σε καταστάσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης.

Γράφει ο νευρολόγος Ανδρέας Π. Μούστρης
Κατηγορία: Κινητικές διαταραχές

Ο τρόμος παράγεται από τις συσπάσεις των μυών που δρουν ανταγωνιστικά σε μια άρθρωση. Για παράδειγμα, στην πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια του πήχη, υπάρχουν μυς που προκαλούν κάμψη και έκταση του καρπού αντίστοιχα. Οι μυς παραμένουν χαλαροί όταν το άνω άκρο είναι σε ηρεμία, ενώ συσπώνται προκειμένου να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα της άρθρωσης όταν κάνουμε μια κίνηση. Εάν οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί του νευρικού συστήματος διαταραχθούν και οδηγήσουν σε εναλλασσόμενες συσπάσεις αγωνιστών-ανταγωνιστών, τότε το ορατό αποτέλεσμα είναι ο τρόμος.

Αν και συχνότερα εκδηλώνεται στα άνω άκρα, τρόμος μπορεί να παρατηρηθεί σε πολλά σημεία του σώματος (μεμονωμένα ή σε συνδυασμό), όπως:

• Κεφαλή
• Φωνή
• Σαγόνι
• Γλώσσα, χείλη, γένειο
• Κάτω άκρα
• Κορμός

Το τρέμουλο μπορεί να είναι μεμονωμένο ή να αποτελεί μέρος μιας πολυσυμπτωματικής πάθησης. H εξακρίβωση της αιτίας του είναι σημαντική, καθώς είναι αναγκαία για την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας.

Πώς ταξινομείται ο τρόμος (τρέμουλο);

Με βάση τα χαρακτηριστικά του, ο τρόμος μπορεί να ταξινομηθεί ως εξής:

1. Τρόμος ηρεμίας

Γίνεται εμφανής όταν το μέλος του σώματος είναι τελείως χαλαρό και υποστηρίζεται έναντι της βαρύτητας. Στην περίπτωση αυτή, ενώ οι μυς δεν θα έπρεπε να συσπώνται (και επομένως δεν θα έπρεπε να υπάρχει καμία κίνηση), δραστηριοποιούνται αυθόρμητα και παράγουν τη ρυθμική ταλάντωση που χαρακτηρίζει τον τρόμο. Αν το μέλος ενεργοποιηθεί  (κάνοντας μια κίνηση) τότε ο τρόμος μπορεί προσωρινά να μειωθεί ή και να εξαφανιστεί. Ο τρόμος ηρεμίας παρατηρείται κυρίως στα πλαίσια της νόσου Parkinson ή σε καταστάσεις που συνδέονται με παρκινσονισμό.

2. Τρόμος θέσης

Είναι η πιο συχνή μορφή τρόμου. Γίνεται εμφανής όταν οι μυς ενεργοποιούνται προκειμένου το μέλος να διατηρήσει μια θέση ενάντια στη βαρύτητα: για παράδειγμα, κρατώντας ένα ποτήρι με νερό. Υπάρχουν πολλά αίτια τρόμου θέσης, με συνηθέστερα τον ιδιοπαθή τρόμο, τον ενισχυμένο φυσιολογικό τρόμο και ορισμένα φάρμακα.

3. Τρόμος κίνησης

Παρατηρείται όταν το μέλος κινείται και έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι αυξάνει σε εύρος κατά τη διάρκεια της κίνησης. Αποτελεί σημείο βλάβης μιας δομής του εγκεφάλου που συντονίζει τη μυική δραστηριότητα και ονομάζεται παρεγκεφαλίδα (cerebellum). Ο τρόμος κίνησης συνήθως συνοδεύεται από άλλα παρεγκεφαλιδικά συμπτώματα: για παράδειγμα, το άκρο που τρέμει γίνεται «αδέξιο», ενώ συχνά συνυπάρχει αστάθεια και δυσκολία στην ομιλία. Παρατηρείται σε παθήσεις όπως η Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά Πλάκας), τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, η Πολυσυστηματική Ατροφία, κ.ά.

4. Τρόμος που εμφανίζεται μόνο σε συγκεκριμένες θέσεις ή ενέργειες

Είναι μια ασυνήθης και ετερογενής κατηγορία τρόμων. Παραδείγματα αποτελούν ο πρωτοπαθής τρόμος κατά τη γραφή (εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά όταν κάποιος προσπαθεί να γράψει) και ο ορθοστατικός τρόμος (εμφανίζεται στα πόδια κατά την ορθοστάτιση και μειώνεται ή εξαφανίζεται κατά τη βάδιση ή την κατάκλιση).

Τρόμοι διαφορετικού είδους (π.χ. ηρεμίας και θέσης) μπορεί να συνυπάρχουν, αλλά συνήθως επικρατεί η μία μορφή.

Ποια είναι τα αίτια του τρόμου;

1. Ιδιοπαθής τρόμος

Ο ιδιοπαθής τρόμος (essential tremor) αποτελεί πολύ συχνό αίτιο χρόνιου τρόμου θέσεως. Όπως υποδηλώνει η ονομασία, ουσιαστικά δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα. Προσβάλλει κατά κανόνα συμμετρικά τα άνω άκρα και μπορεί να περιλαμβάνει την κεφαλή ή τη φωνή. Ο τρόμος έχει την τάση να βελτιώνεται προσωρινά με τη λήψη αλκοόλ και συνήθως επιδεινώνεται με την πάροδο των ετών. Περίπου στις μισές περιπτώσεις υπάρχουν και άλλα προσβεβλημένα μέλη στην οικογένεια. Αν και χαρακτηρίζεται και ως «καλοήθης ιδιοπαθής τρόμος», πολλές φορές προκαλεί σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητα.

2. Ενισχυμένος φυσιολογικός τρόμος

Όλοι εμφανίζουμε έναν πολύ λεπτό τρόμο, ο οποίος υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι ελάχιστα ορατός. Όταν βρισκόμαστε υπό stress ή όταν έχουμε υψηλό πυρετό, ο τρόμος αυτός ενισχύεται και γίνεται αντιληπτός, είναι όμως προσωρινός. Υπάρχουν ωστόσο αρκετά αίτια, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε επίμονο ενισχυμένο φυσιολογικό τρόμο: ορισμένα φάρμακα, ο υπερθυρεοειδισμός, τοξίνες, κ.ά. Ο τρόμος αυτός προσβάλλει κυρίως τα χέρια συμμετρικά και υποχωρεί πλήρως εφόσον αντιμετωπιστεί το αίτιο που τον προκαλεί. Μερικές φορές συγχέεται με τον ιδιοπαθή τρόμο.

3. Φαρμακευτικός τρόμος

Ο τρόμος φαρμακευτικής αιτιολογίας είναι συχνός στην κλινική πράξη. Η αναγνώρισή του είναι σημαντική, καθώς υποστρέφει πλήρως εφόσον το υπεύθυνο φάρμακο αποσυρθεί. Το είδος του τρόμου (ηρεμίας, θέσης ή κίνησης) εξαρτάται από το μηχανισμό δράσης του υπεύθυνου φαρμάκου. Συνήθως οφείλεται στη λήψη ενός εκ των παρακάτω:

• Αντικαταθλιπτικά (ειδικά τα τρικυκλικά)
• Νευροληπτικά (αντιψυχωσικά)
• Λίθιο
• Βαλπροϊκό οξύ
• Εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά
• Ανοσοκατασταλτικά (κυκλοσπορίνη και tacrolimus)

4. Νόσος Parkinson και παρκινσονισμός

Η νόσος Parkinson είναι ίσως η νευρολογική πάθηση που ταυτίζεται συχνότερα με τον τρόμο. Ωστόσο, το τρέμουλο δεν εμφανίζεται σε όλους τους ασθενείς, ούτε αποτελεί το κυριότερο λειτουργικό πρόβλημα. Ο παρκινσονικός τρόμος είναι χαρακτηριστικά τρόμος ηρεμίας: εμφανίζεται αρχικά στο ένα χέρι (ειδικά στον αντίχειρα και το δείκτη) και με την πάροδο των ετών τείνει να επεκτείνεται σε άλλα μέλη του σώματος (σαγόνι, χείλη, γλώσσα, πόδια). Σε αντίθεση με τον ιδιοπαθή τρόμο, η νόσος Parkinson σπάνια οδηγεί σε τρόμο της κεφαλής.

Παρόμοιου είδους τρόμος μπορεί να εμφανιστεί σε παθήσεις οι οποίες μιμούνται τη νόσο Parkinson (χαρακτηρίζονται δηλαδή από συμπτώματα παρκινσονισμού) καθώς και μετά από τη λήψη ορισμένων φαρμάκων (νευροληπτικά, μετοκλοπραμίδη, λίθιο, φλουναριζίνη, κ.ά).

5. Δυστονία

Η δυστονία είναι μια κινητική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενους μυικούς σπασμούς. Αποτελεί σύμπτωμα και όχι αιτιολογική διάγνωση. Μία από τις συχνότερες μορφές δυστονίας είναι το ραιβόκρανο, κατά το οποίο οι στερνοκλειδομαστοειδείς μυς συσπώνται ακούσια και οδηγούν σε στροφή της κεφαλής. Πολλές φορές, οι επαναλαμβανόμενες μυικές συσπάσεις οδηγούν σε έναν άρρυθμο τρόμο που αλλάζει χαρακτηριστικά ανάλογα με τη θέση στην οποία βρίσκεται το μέλος. Για παράδειγμα, το κεφάλι ενδέχεται να τρέμει όταν στρέφεται προς τη μία πλευρά, αλλά να είναι σταθερό όταν στρέφεται προς την αντίθετη. Τα δυστονικά συμπτώματα ενίοτε βελτιώνονται με τα ονομαζόμενα «αισθητικά τρικ»: ερεθίσματα όπως το άγγιγμα του δέρματος του μέλους που τρέμει οδηγούν σε προσωρινή υποχώρηση του τρόμου και των μυικών σπασμών.

Ο τρόμος μπορεί να αποτελεί την κύρια εκδήλωση της δυστονίας. Εάν προσβληθούν τα άνω άκρα, η κλινική εικόνα μπορεί να μιμηθεί τον ιδιοπαθή τρόμο ή τη νόσο Parkinson.

6. Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά Πλάκας)

Η εμφάνιση τρόμου είναι αρκετά συχνή στη Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Συνήθως πρόκειται για τρόμο κίνησης-ενέργειας (παρεγκεφαλιδικό) και τρόμο θέσης. Κατά κανόνα παρατηρείται στα άνω άκρα (στο ένα ή και στα δύο) και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα (αστάθεια, δυσαρθρία, διαταραχές της κίνησης των οφθαλμών, κτλ). Μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια μιας υποτροπής και ακολούθως να βελτιωθεί ή να υποστρέψει πλήρως. Επίσης, η λήψη γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόνης) για την αντιμετώπιση μιας υποτροπής της Πολλαπλής Σκλήρυνσης ενδέχεται να προκαλέσει παροδικό, συμμετρικό τρόμο θέσης των άνω άκρων.

7. Νευροπαθητικός τρόμος

Ο νευροπαθητικός τρόμος είναι συνήθως τρόμος θέσης και κίνησης και παρατηρείται σε ορισμένες πολυνευροπάθειες (μια οικογένεια παθήσεων του περιφερικού νευρικού συστήματος). Συνυπάρχει, ως επί το πλείστον, με αδυναμία και αισθητικά συμπτώματα (μουδιάσματα, βελονιές, κ.ά) στα άκρα. Οι πολυνευροπάθειες που σχετίζονται με την εμφάνιση τρόμου είναι κυρίως αυτές που ανήκουν στην κατηγορία των απομυελινωτικών:

• Χρόνια φλεγμονώδης απομυελινωτική πολυνευροπάθεια (CIDP)
• Παραπρωτεϊναιμικές πολυνευροπάθειες
• Σύνδρομο Guillain-Barre
• Νόσος Charcot-Marie-Tooth
• Σύνδρομο Roussy-Levy

Τρόμος εμφανίζεται πολύ συχνά και στη Νόσο Kennedy (προμήκο-νωτιαία μυική ατροφία), μια γενετικής αρχής πάθηση του περιφερικού νευρικού συστήματος (μη απομυελινωτική).

8. Νόσος Wilson

Η νόσος Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) είναι μια σπάνια, σοβαρή, αλλά θεραπεύσιμη γενετική πάθηση. Προσβάλλει άτομα κάτω των 50 ετών και χαρακτηρίζεται από νευρολογικές, ψυχιατρικές και συστηματικές εκδηλώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το πρώτο σύμπτωμα της νόσου μπορεί να είναι τρόμος των άνω άκρων που μοιάζει με τον ιδιοπαθή ή τον παρκινσονικό. Για το λόγο αυτό, νέα άτομα με τέτοιου είδους τρόμο υποβάλλονται συνήθως σε έλεγχο για τον αποκλεισμό αυτού του νοσήματος.

9. Τρόμος Holmes

Πρόκειται για μια ασυνήθη μορφή τρόμου. Ονομάζεται εναλλακτικά μεσεγκεφαλικός (midbrain tremor) ή τρόμος του ερυθρού πυρήνα (rubral tremor). Χαρακτηρίζεται από τρέμουλο στο άνω άκρο κατά την ηρεμία, το οποίο επιδεινώνεται κατά τη θέση και γίνεται πολύ έντονο κατά την κίνηση, ουσιαστικά καθιστώντας το χέρι μη λειτουργικό. Οφείλεται σε διάφορα αίτια: αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις,  Πολλαπλή Σκλήρυνση, κ.ά.

10. Ψυχογενής τρόμος

Ο όρος αυτός αναφέρεται στις περιπτώσεις που ο τρόμος σχετίζεται με ψυχικούς παράγοντες (δεν υπάρχει οργανική βλάβη στο νευρικό σύστημα). Δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον ενισχυμένο φυσιολογικό τρόμο που παρατηρείται υπό έντονο στρες. Ο ψυχογενής τρόμος συχνά έχει «περίεργα» χαρακτηριστικά τα οποία μεταβάλλονται συνεχώς, εμφανίζεται απότομα και μπορεί να υποστρέψει εξίσου απότομα. Πολλές φορές, τα άτομα με ψυχογενή τρόμο έχουν ιστορικό σωματοποίησης ή άλλων ψυχολογικών συμπτωμάτων.

Πώς γίνεται η διερεύνηση του τρόμου;

Το πιο σημαντικό βήμα για την διερεύνηση ενός τρόμου είναι η λήψη αναλυτικού ιστορικού και η λεπτομερής κλινική εξέταση. Συνήθεις ερωτήσεις που κάνει ο νευρολόγος είναι οι εξής:

• πότε εμφανίστηκε ο τρόμος;
• σε ποιο μέλος (ή μέλη) του σώματος εμφανίστηκε αρχικά;
• υπήρξε σταδιακή επιδείνωση ή επέκταση του τρόμου σε άλλα μέλη;
• ο τρόμος εμφανίζεται κυρίως όταν τα άκρα είναι χαλαρά (σε ηρεμία), κατά τη κίνηση ή μόνο σε συγκεκριμένες ενέργειες;
• υπάρχουν άλλα συμπτώματα εκτός από τον τρόμο; (όπως βραδύτητα στις κινήσεις, απώλεια επιδεξιότητας)
• υπάρχει κάτι που να επιδεινώνει τον τρόμο;
• βελτιώνεται ο τρόμος με τη λήψη αλκοόλ;
• υπάρχει ιστορικό λήψης φαρμάκων που να προκαλούν τρόμο;
• υπάρχει άλλο μέλος της οικογένειας με τρόμο ή νευρολογική πάθηση;
• προκαλεί ο τρόμος πρακτικά προβλήματα στην καθημερινότητα;
• επηρεάζει ο τρόμος την κοινωνικότητα, την επαγγελματική δραστηριότητα ή τον ψυχισμό;

Πολλές φορές, η λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση αρκούν για να τεθεί αιτιολογική διάγνωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιηθούν εξετάσεις, όπως:

• Γενική εξέταση αίματος και βιοχημικές
• Επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών
• Επίπεδα Χαλκού και σερουλοπλασμίνης (σε άτομα κάτω των 50 ετών)
• Αξονική ή Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου
• Ηλεκτρονευρογράφημα / Ηλεκτρομυογράφημα
• Σπινθηρογράφημα βασικών γαγγλίων (DaT-Scan)

Σημ: το DAT-Scan είναι μια εξέταση που δεν πραγματοποιείται συχνά και δεν είναι διαθέσιμη ευρέως. Μπορεί ωστόσο να φανεί χρήσιμη σε ορισμένες ασυνήθεις περιπτώσεις, όπως:

• Για τη διάκριση μεταξύ ιδιοπαθούς τρόμου και νόσου Parkinson όταν η κλινική εικόνα είναι άτυπη
• Σε περιπτώσεις φαρμακευτικού παρκινσονισμού που δεν βελτιώνεται ιδιαίτερα μετά την απόσυρση των φαρμάκων και πιθανολογείται η ύπαρξη υποκείμενης νόσου Parkinson
• Για τη διάκριση μεταξύ της νόσου Parkinson και μιας σπάνιας μορφής δυστονικού τρόμου που την μιμείται
  

Πώς θεραπεύεται ο τρόμος;

Γενικές αρχές θεραπείας

Το πιο σημαντικό βήμα για την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας είναι η αιτιολογική διάγνωση. Ωστόσο, μερικές φορές τα κλινικά χαρακτηριστικά του τρόμου είναι άτυπα στα αρχικά στάδια, με αποτέλεσμα η αιτιολογική διάγνωση να είναι δύσκολη. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αξιολόγηση της επίπτωσης του τρόμου στην καθημερινότητα, στις κοινωνικές συναναστροφές και στην επαγγελματική δραστηριότητα.

Σε αρκετές περιπτώσεις, ο τρόμος μπορεί να υφεθεί πλήρως όταν απομακρυνθεί ο υπεύθυνος παράγοντας (π.χ. φάρμακα) ή όταν αντιμετωπιστεί η υποκείμενη διαταραχή (π.χ. υπερθυρεοειδισμός). Για τις περισσότερες από τις υπόλοιπες, υπάρχουν αρκετές θεραπευτικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνεται η μείωση της έντασης του τρόμου.

Φαρμακευτικές θεραπείες για τον τρόμο

Η αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής θεραπείας ποικίλλει ανάλογα με το είδος του τρόμου. Kάποια φάρμακα είναι ωφέλιμα σε περισσότερες από μία μορφές. Σε γενικές γραμμές, ο τρόμος των άκρων (π.χ. χέρια – δάκτυλα) ανταποκρίνεται καλύτερα από εκείνον άλλων σημείων του σώματος (π.χ. κεφαλής).

• Προπρανολόλη (Propranolol) και β-αποκλειστές (beta-blockers)
  • Οι β-αποκλειστές εμποδίζουν τη δράση της αδρεναλίνης στους αντίστοιχους υποδοχείς της σε διάφορα όργανα.
  • Εκτός από τον τρόμο, χρησιμοποιούνται στη θεραπευτική αρκετών άλλων παθήσεων (υπέρταση, αρρυθμίες, ημικρανία)
  • Η προπρανολόλη είναι πιθανότατα ο πιο αποτελεσματικός β-αποκλειστής για την εν γένει θεραπεία του τρόμου.
  • Η αποτελεσματικότητα της είναι τεκμηριωμένη για τον ιδιοπαθή τρόμο και τον ενισχυμένο φυσιολογικό τρόμο. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ενδεχόμενο όφελος και για άλλες μορφές.
  • Τα περισσότερα άτομα που λαμβάνουν β-αποκλειστές δεν εμφανίζουν ιδιαίτερες παρενέργειες. Μερικές φορές μπορεί να εμφανιστεί βραδυκαρδία, αίσθημα κόπωσης και ορθοστατική υπόταση.
  • Αντενδείκνυνται σε βρογχικό άσθμα και σε ορισμένες καρδιακές παθήσεις.
  • Δεν πρέπει να διακόπτονται απότομα.

• Αντιεπιληπτικά φάρμακα
  • Πριμιδόνη (Primidone): Χρησιμοποιείται ως θεραπεία πρώτης γραμμής στον ιδιοπαθή τρόμο και είναι εξίσου αποτελεσματική με την προπρανολόλη. Οι κυριότερες παρενέργειες της είναι η υπνηλία, η ζάλη, η ναυτία και η κόπωση. Συνήθως υποχωρούν μετά τις πρώτες ημέρες.
  • Τοπιραμάτη (Topiramate) και Γκαμπαπεντίνη (Gabapentin): Tα φάρμακα αυτά είναι λιγότερο αποτελεσματικά για τη θεραπεία του ιδιοπαθούς τρόμου συγκριτικά με την πριμιδόνη. Είναι πιθανώς αποτελεσματικά και σε άλλες μορφές τρόμου.

• Βενζοδιαζεπίνες
  • Οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται ευρέως για την βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση του άγχους.
  • Βελτιώνουν αρκετές μορφές τρόμου, όμως δεν αποτελούν καλή μακροπρόθεσμη λύση. Η δράση τους εξασθενεί σταδιακά και ενδέχεται να οδηγήσουν σε εξάρτηση.
  • Είναι χρήσιμες όταν λαμβάνονται περιστασιακά: για παράδειγμα, πριν από ένα ραντεβού ή πριν από μια παρουσίαση.
  • Οι περισσότερο μελετημένες στον τρόμο είναι η αλπραζολάμη (alprazolam) και η κλοναζεπάμη (clonazepam).

• Αντιχολινεργικά φάρμακα
  • Χρησιμοποιούνται κυρίως για την αντιμετώπιση των δυστονικών τρόμων (ενίοτε και του παρκινσονικού τρόμου).
  • Οι κυριότερες παρενέργειες τους είναι η ξηροστομία, η δυσκοιλιότητα, το θάμβος όρασης, η υπνηλία και οι διαταραχές της μνήμης-συγκέντρωσης.
  • Κυριότεροι εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι η βιπεριδένη (biperiden) και η τριεξυφαινιδύλη (trihexyphenidyl).

• Αντιπαρκινσονικά φάρμακα
  • Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του τρόμου ηρεμίας που παρατηρείται στη νόσο Parkinson και σε παρκινσονικά σύνδρομα.
  • Ενδέχεται να ωφελήσουν και τον τρόμο Holmes.
  • Περιλαμβάνουν την λεβοντόπα (L-Dopa), τους ντοπαμινεργικούς αγωνιστές (dopamine agonists) και τη ρασαγιλίνη (rasagiline).

Αλλαντική Τοξίνη (Botox – Dysport)

Οι ενέσεις αλλαντικής τοξίνης έχουν θέση κυρίως στη θεραπεία εστιακών μορφών τρόμου, όπως:

• τρόμος κεφαλής
• τρόμος φωνής
• τρόμος γένειου
• τρόμος κάτω γνάθου

Ενδέχεται να ωφελήσουν και τον τρόμο των άκρων, όμως η βελτίωση είναι συνήθως μικρή και ως παρενέργεια εμφανίζεται συχνά αδυναμία. Το αποτέλεσμα εμφανίζεται 2 με 3 ημέρες μετά τη χορήγηση της αλλαντικής τοξίνης και διαρκεί 2 έως 4 μήνες. Ως εκ τούτου, η θεραπεία πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Νευροχειρουργικές θεραπείες

Αποτελούν επιλογές μόνο σε ορισμένες σοβαρές μορφές τρόμου, όταν όλες οι θεραπείες έχουν αποτύχει και η κινητική αναπηρία είναι σημαντική. Στόχος των νευροχειρουργικών παρεμβάσεων είναι μια δομή που κατέχει κεντρικό ρόλο στα κινητικά κυκλώματα του εγκεφάλου και ονομάζεται θάλαμος (πιο συγκεκριμένα πρόκειται για ένα πυρήνα του θαλάμου, που περιγράφεται με τα αρχικά Vim*).

• Θαλαμοτομή
  Mε την τεχνική αυτή δημιουργείται μια μόνιμη αλλοίωση (καταστροφή των κυττάρων) στον ένα θαλαμικό πυρήνα Vim (υπάρχουν συνολικά 2, ένας σε κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο), η οποία οδηγεί σε βελτίωση του τρόμου στο αντίπλευρο άνω άκρο.  Η στόχευση και των δύο θαλάμων συνοδεύεται από μεγαλύτερη πιθανότητα επιπλοκών ή παρενεργειών και συνήθως αποφεύγεται.

• Εν τω βάθει ερεθισμός του εγκεφάλου (Deep Brain Stimulation)
  Η μέθοδος αυτή συνίσταται στην τοποθέτηση ηλεκτροδίων που παρέχουν ρεύμα υψηλής συχνότητας στο θάλαμο. Τα ηλεκτρόδια συνδέονται με μια ειδική συσκευή που δρα ως ηλεκτρικός διεγέρτης και εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα του θώρακα. Μετά την επέμβαση, ο νευρολόγος ρυθμίζει τα χαρακτηριστικά του παλμού ρεύματος, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη βελτίωση των συμπτωμάτων με τις ελάχιστες δυνατές παρενέργειες. Λόγω της μη πρόκλησης μόνιμων αλλοιώσεων στον εγκέφαλο και του ευνοϊκότερου προφίλ παρενεργειών, ο εν τω βάθει ερεθισμός του εγκεφάλου αποτελεί μέθοδο που, στις περισσότερες περιπτώσεις, προτιμάται της θαλαμοτομής.

*στη νόσο Parkinson ο στόχος είναι συχνά ένας άλλος πυρήνας, που ονομάζεται υποθαλάμιος (subthalamic nucleus)