Ο πόνος στην περιοχή της κεφαλής (κεφαλαλγία) ή του προσώπου (προσωπαλγία) έχει εξαιρετικά ετερογενή αιτιολογία. Υπάρχουν δεκάδες μορφές πονοκεφάλου, οι οποίες, για πρακτικούς λόγους, κατατάσσονται σε πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς. Σε αυτό το άρθρο, αναλύονται τα βασικά χαρακτηριστικά και οι αρχές αντιμετώπισης των κυριότερων πρωτοπαθών και δευτεροπαθών κεφαλαλγιών.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο πονοκέφαλος έχει καλοήθη αιτιολογία. Ωστόσο, σε ασυνήθεις ή σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να υποκρύπτει κάποια επικίνδυνη πάθηση. Στο άρθρο αναλύονται τα χαρακτηριστικά που χρήζουν άμεσης ιατρικής εκτίμησης και τα κυριότερα επικίνδυνα αίτια πονοκεφάλου.
Η κεφαλαλγία τάσης (παλαιότερες εναλλακτικές ονομασίες: "απλός πονοκέφαλος", "κεφαλαλγία άγχους", "ψυχογενής κεφαλαλγία") είναι η συχνότερη μορφή πονοκεφάλου. Εκτιμάται ότι περίπου 8 στα 10 άτομα θα την εμφανίσουν σε κάποια χρονική στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι πάσχοντες την περιγράφουν συνήθως ως έναν ήπιας ή μέτριας έντασης πονοκέφαλο, ο οποίος εισβάλλει σταδιακά και βιώνεται ως "σφίξιμο" ή "πίεση" γύρω από το κεφάλι.
Οι δυνητικά αναστρέψιμες άνοιες αποτελούν μια ομάδα παθήσεων για τις οποίες υπάρχουν θεραπείες που σταματούν την εξέλιξη ή οδηγούν στην υποστροφή των συμπτωμάτων.
Η φλοιοβασική εκφύλιση (CBD) είναι ένα σύνδρομο Parkinson-plus. Χαρακτηρίζεται από κινητικά συμπτώματα και έκπτωση των νοητικών λειτουργιών.
Ο μυόκλονος (μυοκλονίες) εκδηλώνεται με τη μορφή αστραπιαίων, βραχείας διάρκειας, ακούσιων κινήσεων. Συχνά περιγράφονται από τους πάσχοντες ως "τινάγματα".
Η χορεία (chorea) είναι μια κινητική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ακούσιες, μικρής διάρκειας, ταχείες και ακανόνιστες κινήσεις. Οι κινήσεις χαρακτηριστικά «ρέουν» ανάμεσα στα διάφορα μέρη του σώματος, θυμίζοντας μερικές φορές "χορό".
Η χορεία του Huntington είναι μια γενετικής αιτιολογίας πάθηση που χαρακτηρίζεται από κινητικές διαταραχές, νοητική έκπτωση και ψυχολογικά συμπτώματα.
Η νόσος Alzheimer αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο μιας ομάδας νευροεκφυλιστικών νοσημάτων που προκαλούν άνοια. Ξεκινά συνήθως με διαταραχή της πρόσφατης μνήμης και επιδεινώνεται σταδιακά σε διάστημα ετών.
Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης χαρακτηρίζεται από διαταραχή της βάδισης, έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και σφιγκτηριακή δυσλειτουργία (ακράτεια ούρων). Αποτελεί σημαντικό αίτιο δυνητικά αναστρέψιμης άνοιας.
Οι μη-αναστρέψιμες άνοιες είναι εκείνες για τις οποίες δεν υπάρχει αιτιολογική (ριζική) θεραπεία. Στις περιπτώσεις αυτές, η αντιμετώπιση είναι συμπτωματική: χορηγούνται φάρμακα που βελτιώνουν τα συμπτώματα, όμως οι υποκείμενοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί συνεχίζουν να δρουν, με αποτέλεσμα την προοδευτική επιδείνωση της κλινικής εικόνας.
Οι ασθενείς με άνοια βρίσκονται σε σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο για μη ασφαλή οδήγηση και θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο παύσης της οδήγησης.
Ο ημίσπασμος προσώπου χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ακούσιων μυϊκών συσπάσεων στη μία πλευρά του προσώπου. Οι συσπάσεις ξεκινούν συνήθως στο σφιγκτήρα των βλεφάρων και με την πάροδο των ετών επεκτείνονται στους υπόλοιπους μυς του προσώπου. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οφείλεται σε πίεση του προσωπικού νεύρου από ένα αγγείο εντός του κρανίου.
Με την πρόοδο της ηλικίας, ορισμένες νοητικές λειτουργίες εξασθενούν σταδιακά. Φυσιολογικά, οι μεταβολές αυτές δεν φθάνουν ποτέ σε βαθμό πρόκλησης αντικειμενικών προβλημάτων στην καθημερινότητα. Το κριτήριο αυτό είναι σημαντικό για τη διάκριση της έκπτωσης της μνήμης των ηλικιωμένων από μια αρχόμενη άνοια, όπως η νόσος Alzheimer.
Η CADASIL είναι μια σπάνια γενετική πάθηση των αγγείων. Η ονομασία της είναι ακρωνύμιο των λέξεων Cerebral Autosomal Dominant Arteriopathy with Subcortical Infarcts and Leukoencephalopathy (Εγκεφαλική Αυτοσωμική Επικρατητική Αρτηριοπάθεια με Υποφλοιώδη Έμφρακτα και Λευκοεγκεφαλοπάθεια). Αποτελεί σημαντικό αίτιο εμφάνισης αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και άνοιας σε νέες ηλικίες.
