Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για την ημικρανία;
Η ημικρανία είναι μια ιδιαίτερη μορφή κεφαλαλγίας, η οποία συνοδεύεται κατά κανόνα από ναυτία, φωτοφοβία και ηχοφοβία. Ο πόνος ξεκινά συνήθως από το ήμισυ της κεφαλής, έχει σφυγμώδη χαρακτήρα και επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα. Η ημικρανία εκδηλώνεται συχνότερα στις γυναίκες και αποτελεί μια από τις συνηθέστερες νευρολογικές διαταραχές: αφορά συνολικά το 12% του πληθυσμού και, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αποτελεί το δεύτερο κυριότερο αίτιο απώλειας παραγωγικών ημερών.
Γράφει ο νευρολόγος Ανδρέας Π. Μούστρης
Κατηγορία: Άρθρα και εξελίξεις
Οι υπάρχουσες θεραπευτικές επιλογές διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: εκείνες που χορηγούνται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ημικρανίας (προκειμένου να αντιμετωπιστεί άμεσα ο πόνος) και εκείνες που λαμβάνονται προληπτικά, προκειμένου να μειωθεί η συχνότητα και η βαρύτητα των επεισοδίων. Οι προληπτικές θεραπείες χορηγούνται συνήθως για μεγάλα χρονικά διαστήματα (6 μήνες ή και περισσότερο) και έχουν ένδειξη όταν οι πονοκέφαλοι εμφανίζονται αρκετές ημέρες το μήνα. Μέχρι στιγμής, όλες οι προληπτικές θεραπείες πραγματοποιούνταν με φάρμακα τα οποία αναπτύχθηκαν για άλλο σκοπό, βρέθηκαν όμως να έχουν αποτέλεσμα και στην ημικρανία: πρόκειται για σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της επιληψίας, της κατάθλιψης, του ιλίγγου ή καρδιολογικών παθήσεων.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε μια νέα γενιά αντι-ημικρανικών φαρμάκων, με μηχανισμό δράσης επικεντρωμένο στην παθοφυσιολογία της ημικρανίας. Πρόκειται για μονοκλωνικά αντισώματα που δρουν κατά του πεπτιδίου CGRP ή των υποδοχέων του. Μέχρι στιγμής, ο οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων των ΗΠΑ έχει εγκρίνει τρεις νέες ουσίες, ενώ βρίσκεται και μία τέταρτη υπό ανάπτυξη.
Τι είναι τα CGRP μονοκλωνικά αντισώματα;
Το CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide) είναι ένα πεπτίδιο που αποτελείται από 37 αμινοξέα. Περιγράφτηκε για πρώτη φορά το 1983 και κατά τις επόμενες δεκαετίες ανακαλύφθηκε ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία του πόνου στο τριδυμο-αγγειακό σύστημα, ενώ έχει επιπρόσθετες αγγειοδιασταλτικές δράσεις:
- Η ενδοφλέβια χορήγηση CGRP πυροδοτεί κρίσεις ημικρανίας σε άτομα με ιστορικό ημικρανιών.
- Η λήψη τριπτανών (αντι-ημικρανικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται ως οξεία θεραπεία για την ανακούφιση από τον πόνο) οδηγεί σε μείωση των επιπέδων CGRP.
Τα νέα φάρμακα παρεμβαίνουν στο βιοχημικό μονοπάτι του CGRP, εμποδίζοντας τις δράσεις του. Όπως αποδείχθηκε στις μελέτες έγκρισης, οδηγούν σε μείωση της συχνότητας και της βαρύτητας των κρίσεων ημικρανίας. Τα σκευάσματα αυτά, ως μονοκλωνικά αντισώματα, χορηγούνται μόνο παρεντερικά (με υποδόρια ένεση – δεν είναι σταθερά αν ληφθούν από το στόμα), έχουν όμως μεγάλη διάρκεια δράσης: οι δόσεις επαναλαμβάνονται συνήθως μία φορά το μήνα. Ως εκ τούτου, τα CGRP αντισώματα έχουν ένδειξη στην προληπτική θεραπεία της ημικρανίας.
Αποτελεσματικότητα και παρενέργειες των CGRP θεραπειών για την ημικρανία
Τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν μελετηθεί συνολικά σε περισσότερους από 3000 πάσχοντες, τόσο στην επεισοδιακή ημικρανία όσο και στη χρόνια (τουλάχιστον 15 ημέρες πονοκεφάλων το μήνα).
- Το πρώτο μονοκλωνικό αντίσωμα που εγκρίθηκε είναι το Erenumab (Aimovig). Στη μελέτη LIBERTY, η ομάδα των ασθενών που λάμβαναν τη δόση των 140mg είχαν τριπλάσια πιθανότητα για μείωση της συχνότητας ημικρανιών κατά 50% ή περισσότερο συγκριτικά με την ομάδα που λάμβανε placebo (εικονικό φάρμακο). Στη μελέτη ARISE, αντίστοιχη μείωση της συχνότητας παρατηρήθηκε στο 39.7% των ασθενών.
- Παραπλήσια αποτελεσματικότητα παρατηρήθηκε και με το Fremanezumab (Ajovy). Στη μελέτη HALO, η μηνιαία λήψη του αντισώματος οδήγησε σε μείωση της μέσης συχνότητας πονοκεφάλων κατά 50% ή περισσότερο στο 41% των πασχόντων (έναντι 18% στην ομάδα του placebo).
- Η έγκριση του Galcanezumab (Emgality) βασίστηκε στη μελέτη EVOLVE. Το όφελος από τη θεραπεία ήταν περίπου 4.5 λιγότερες ημέρες πονοκεφάλων το μήνα (κατά μέσο όρο). To Galcanezumab έχει εγκριθεί και για τη θεραπεία της αθροιστικής κεφαλαλγίας (cluster headache).
Συνολικά, τα CGRP μονοκλωνικά αντισώματα φαίνεται ότι είναι ασφαλή και πολύ καλά ανεκτά. Οι συχνότερες παρενέργειες είναι ο πόνος στο σημείο της ένεσης, η δυσκοιλιότητα και οι κράμπες-μυικοί σπασμοί (σε πολύ μικρό ποσοστό). Οι ασθενείς μπορούν να λαμβάνουν απλά παυσίπονα ή τριπτάνες κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται τα 3 σκευάσματα:
| Σκεύασμα | Erenumab | Fremanezumab | Galcanezumab |
|---|---|---|---|
| Εμπορική ονομασία | Aimovig | Ajovy | Emgality |
| Δόση | 70-140mg | 225mg | 120mg |
| Τρόπος χορήγησης | 1 υποδόρια ένεση κάθε μήνα | 1 υποδόρια ένεση κάθε μήνα ή κάθε 3 μήνες | 1 υποδόρια ένεση κάθε μήνα |
| Μηχανισμός δράσης | Ανταγωνισμός του υποδοχέα CGRP | Σύνδεση με το πεπτίδιο CGRP κ αδρανοποίηση των δράσεων του στον υποδοχέα | Σύνδεση με το πεπτίδιο CGRP κ αδρανοποίηση των δράσεων του στον υποδοχέα |
Κόστος της θεραπείας
Tα μονοκλωνικά αντισώματα είναι φάρμακα υψηλού κόστους. Ως εκ τούτου η κάλυψή τους από τα ασφαλιστικά ταμεία πραγματοποιείται μόνο για συγκεκριμένες ομάδες πασχόντων από ημικρανία, με τεκμηριωμένη μη-ανταπόκριση στις καθιερωμένες θεραπείες. Προς το παρόν, η διαδικασία απαιτεί την ηλεκτρονική υποβολή φακέλου ασθενούς στο σύστημα προέγκρισης φαρμάκων υψηλού κόστος του ΕΟΠΥΥ από το θεράποντα νευρολόγο. Με τη λήψη της έγκρισης, τα φάρμακα λαμβάνονται από τους ασθενείς δωρεάν.