Τι είναι η δυσαρθρία και η δυσφωνία;

Κατά την ομιλία, η ροή του αέρα από το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα προς το λάρυγγα μετατρέπεται από τις δονήσεις των φωνητικών χορδών σε ηχητικά κύματα (φώνηση). Στη συνέχεια, τα ηχητικά κύματα διαμορφώνονται σε αναγνωρίσιμες συλλαβές, λέξεις ή φράσεις από τους μυς του φάρυγγα, τη γλώσσα, τα χείλη και τις κινήσεις της κάτω γνάθου (άρθρωση). Η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά σύνθετη και γίνεται με τη συμμετοχή δεκάδων μυών, οι οποίοι συντονίζονται από διάφορα τμήματα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

Γράφει ο νευρολόγος Ανδρέας Π. Μούστρης
Κατηγορία: Άλλες κατηγορίες νευρολογικών παθήσεων

Οποιαδήποτε κατάσταση χαρακτηρίζεται από αδυναμία ή ελλιπή συντονισμό των μυών που συμμετέχουν στην άρθρωση του λόγου, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση δυσαρθρίας. Όταν οι μύες που δυσλειτουργούν είναι οι λαρυγγικοί (φωνητικές χορδές), τότε η διαταραχή ονομάζεται δυσφωνία. Η πλήρης αδυναμία άρθρωσης ή φώνησης ονομάζεται αντίστοιχα αναρθρία και αφωνία.

Επομένως, η δυσαρθρία εκφράζει στην ουσία διαταραχές των κινητικών μηχανισμών που ενεργοποιούνται για την εκφορά του λόγου. Προβλήματα στην κατανόηση, στη σύνταξη, στη γραμματική και στην ανεύρεση των λέξεων δεν χαρακτηρίζουν την δυσαρθρία, αλλά την αφασία. Ωστόσο, μερικές φορές, οι δύο αυτές διαταραχές συνυπάρχουν (για παράδειγμα, μετά από ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).

Πού οφείλεται η δυσαρθρία και η δυσφωνία;

1. Αίτια δυσαρθρίας

Η δυσαρθρία δεν αποτελεί πάντα σύμπτωμα νευρολογικών παθήσεων. Μπορεί να οφείλεται σε αίτια όπως η κακή εφαρμογή της τεχνητής οδοντοστοιχίας, να παρουσιάζεται παροδικά υπό έντονο άγχος κατά τη διάρκεια κρίσεων πανικού (πολλές φορές συνδυαζόμενη με μούδιασμα στα χείλη και στα ακροδάκτυλα) ή να ακολουθεί την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ. Η λήψη φαρμάκων (νευροληπτικών, κατασταλτικών, ναρκωτικών, κ.ά.) μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσαρθρία.

Όταν τα αίτια είναι νευρολογικά, συχνά συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα (π.χ. δυσκολία στην κατάποση, αδυναμία ή κινητικές διαταραχές). Κάποια νοσήματα που μπορεί να έχουν ως σύμπτωμα τη δυσαρθρία είναι τα ακόλουθα:

Εγκεφαλική παράλυση
Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
Νόσος του κινητικού νευρώνα (πλαγία μυατροφική σκλήρυνση)
Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά πλάκας)
Νόσος Parkinson και σύνδρομα Parkinson-Plus
Όγκοι εγκεφάλου
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Παρεγκεφαλιδικές αταξίες
Μυασθένεια Gravis
Διάφορες μυϊκές παθήσεις

2. Αίτια δυσφωνίας

Τα αίτια της δυσφωνίας σχετίζονται με παθολογία στην περιοχή του λάρυγγα ή με διαταραχή του συντονισμού των φωνητικών χορδών. Η δυσφωνία μπορεί να εκδηλώνεται ως βραχνιασμένη, ψιθυριστή, «λαχανιασμένη» ή «στραγγαλισμένη» φωνή. Συνήθη αίτια είναι τα ακόλουθα:

Λαρυγγίτιδα (οξεία ή χρόνια)
Όζοι φωνητικών χορδών
Χωροκατακτητικές εξεργασίες λάρυγγα
Τραυματισμός των φωνητικών χορδών
Παράλυση των φωνητικών χορδών λόγω βλάβης του κάτω λαρυγγικού νεύρου (για παράδειγμα μετά από θυρεοειδεκτομή)
Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (η δυσφωνία συνυπάρχει με άλλα νευρολογικά συμπτώματα)
Λαρυγγική δυστονία (σπαστική δυσφωνία)
Υποθυρεοειδισμός
Ψυχογενής

Ποια είναι τα συνήθη είδη δυσαρθρίας;

Τα περισσότερα είδη δυσαρθρίας οδηγούν σε ποικίλου βαθμού «σκοντάπτουσα» ομιλία, η οποία χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη δυσκολία στην άρθρωση των συμφώνων. Ωστόσο, ανάλογα με την εντόπισης της αιτίας στο νευρικό σύστημα μπορούν να διακριθούν κάποια πρότυπα δυσαρθρίας, καθένα από τα οποία έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:

Σπαστική Δυσαρθρία
Χαρακτηρίζεται από βραδεία, συρτή ομιλία και μερικές φορές από βραχνή, «στραγγαλισμένη» φωνή. Συνοδεύεται συχνά από δυσκολίες στην κατάποση και σιελόρροια.
«Χαλαρή» Δυσαρθρία (του κατώτερου κινητικού νευρώνα)
Οφείλεται σε αδυναμία των μυών που συμμετέχουν στην άρθρωση. Η ομιλία μπορεί να έχει ένρινη χροιά.
Παρεγκεφαλιδική ή αταξική δυσαρθρία
Η παρεγκεφαλιδική δυσαρθρία χαρακτηρίζεται από συνεχώς μεταβαλλόμενη ένταση και “συλλαβιστή προφορά των λέξεων”.
Εξωπυραμιδκή δυσαρθρία
Μπορεί να πάρει διάφορες μορφές ανάλογα με την πάθηση του εξωπυραμιδικού συστήματος που την προκαλεί. Συνηθέστερη είναι η νόσος Parkinson, η οποία οδηγεί σε χαμηλής έντασης, μονότονη, ελαφρώς βραχνιασμένη φωνή.
Μικτή δυσαρθρία
Συνδυάζει χαρακτηριστικά από τις παραπάνω μορφές. Για παράδειγμα, στη νόσο του κινητικού νευρώνα μπορεί να εμφανιστεί συνδυασμός σπαστικής και χαλαρής δυσαρθρίας, ενώ στη σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να εμφανιστεί σπαστική και παρεγκεφαλιδική δυσαρθρία.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσαρθρία;

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το αίτιο, το είδος και τη βαρύτητα της δυσαρθρίας. Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα ενδέχεται να αποδράμουν με απλές παρεμβάσεις: για παράδειγμα, αποσύροντας το υπεύθυνο σκεύασμα στη δυσαρθρία φαρμακευτικής αιτιολογίας ή χορηγώντας κορτικοστεροειδή στη δυσαρθρία που εμφανίζεται μετά από μια ώση σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Στις περιπτώσεις που η δυσαρθρία είναι μόνιμη (ή προβλέπεται να διαρκέσει επί μακρόν), τα συμπτώματα μπορούν να βελτιωθούν με την εφαρμογή τεχνικών λογοθεραπείας.