Άνοια και οδήγηση
Το θέμα της επάρκειας για ασφαλή οδήγηση συχνά δημιουργεί έντονο άγχος μετά τη διάγνωση άνοιας, ειδικά όταν πρόκειται για άτομα νεότερης ηλικίας με ενεργό κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Η διακοπή της οδήγησης εκλαμβάνεται δικαιολογημένα ως απώλεια της ανεξαρτησίας και πολλές φορές γίνεται δύσκολα αποδεκτή.
Γράφει ο νευρολόγος Ανδρέας Π. Μούστρης
Κατηγορία: Μνήμη & άνοια
Ασθενείς με μέτρια ή σοβαρή άνοια έχουν χάσει την ικανότητα να οδηγούν με ασφάλεια. Ουσιαστικά, το ερώτημα περί επάρκειας για οδήγηση τίθεται στα αρχόμενα στάδια άνοιας. Η ήπια νόσος Alzheimer δεν συνεπάγεται αναγκαστικά παύση της οδήγησης, καθώς ένα ποσοστό ατόμων διατηρούν τις οδηγικές τους ικανότητες σε ικανοποιητικό βαθμό. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για όλους τους ασθενείς, αφενός γιατί οι επιπτώσεις στις γνωστικές λειτουργίες δεν είναι πάντα οι ίδιες, αφετέρου γιατί υπεισέρχονται και άλλες παράμετροι στην ικανότητα οδήγησης.
Σημεία που υποδηλώνουν την πιθανή απώλεια της ικανότητας για ασφαλή οδήγηση, είναι τα ακόλουθα:
- Η άποψη των μελών της οικογένειας – φροντιστών, ότι η οδήγηση του ατόμου με άνοια έχει γίνει οριακή ή μη ασφαλής.
- Η εμπλοκή του ασθενούς σε τροχαίο ατύχημα κατά τα τελευταία 5 έτη ή σε βεβαιωμένες παραβάσεις του Κ.Ο.Κ κατά τα τελευταία 2-3 έτη.
- Η αυθόρμητη αποφυγή της οδήγησης υπό δύσκολες συνθήκες από τους ίδιους τους ασθενείς (ιδίως τη νύκτα και υπό βροχή).
- Η εμφάνιση επιθετικής ή παρορμητικής συμπεριφοράς κατά την οδήγηση.
- Η έκφραση της άποψης, από τα ίδια τα άτομα με άνοια, ότι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη στις οδηγικές τους ικανότητες. Το αντίστροφο δεν αποτελεί αξιόπιστο δείκτη, καθώς αρκετοί ασθενείς έχουν εσφαλμένη αντίληψη των ικανοτήτων τους λόγω της νόσου.
- Η εμφάνιση δυσκολιών στην εκτίμηση των αποστάσεων και της ταχύτητας.
- Η εμφάνιση επεισοδίων αποπροσανατολισμού στο χώρο (ειδικά σε γνωστές περιοχές).
- Η εμφάνιση μικροατυχημάτων, η άγνοια των οδικών σημάτων, η οδήγηση σε λάθος λωρίδα και η λανθασμένη χρήση φλας.
- Η εμφάνιση επεισοδίων υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας
Οι φροντιστές ενός ατόμου με αρχόμενη άνοια που συνεχίζει να οδηγεί, θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή για την εκδήλωση κάποιων από τα παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η σύσταση της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας: «Οι ασθενείς με ήπια άνοια βρίσκονται σε σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο για μη ασφαλή οδήγηση και θα πρέπει ως εκ τούτου να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο παύσης της οδήγησης».
Άνοια και πτώσεις
Η αστάθεια και οι επακόλουθες πτώσεις αποτελούν συχνά και σοβαρά προβλήματα στην τρίτη ηλικία, καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε κατάγματα και κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Η άνοια αυξάνει το ρίσκο και για τα δύο, ειδικά οι μορφές εκείνες που σχετίζονται με κινητικές διαταραχές.
Μείωση του κινδύνου πτώσεων μπορεί να επιτευχθεί με τα ακόλουθα:
- Τροποποίηση του οικιακού περιβάλλοντος (όχι γλιστερά πατάκια ή χαμηλά μικροέπιπλα στους διαδρόμους, τοποθέτηση ανθεκτικών εργονομικών λαβών και αντιολισθητικών επιφανειών στο μπάνιο, κτλ)
- Διατήρηση χαμηλής έντασης φωτισμού κατά τις βραδινές ώρες, ώστε να μη χρειάζεται να βαδίσει το άτομο με άνοια σε απόλυτο σκοτάδι.
- Αποφυγή φαρμάκων που προκαλούν καταστολή, υπνηλία ή ζάλη. Αν η χρήση τους είναι αναγκαία, τότε ίσως χρειαστεί επίβλεψη του ασθενούς κατά τις βραδινές αφυπνίσεις.
- Αποφυγή χρήσης υποδημάτων που έχουν γλιστερό πέλμα, δεν εφαρμόζουν καλά στο πόδι ή είναι ασταθή (π.χ. τακούνια).
- Τακτική εξέταση της όρασης και διόρθωσή της με τα κατάλληλα μέσα.
Άνοια και Περιπλάνηση
Η πιθανότητα ένα άτομο με άνοια να ξεφύγει από την επιτήρηση και να περιπλανάται εκτός του σπιτιού, αποτελεί πηγή μεγάλου άγχους για την οικογένεια. Μπορεί να συμβεί ακόμα και σε στάδιο ήπιας άνοιας. Σημεία τα οποία υποδηλώνουν αυξημένο ρίσκο για τέτοια συμπεριφορά είναι τα εξής:
- Η εμφάνιση επεισοδίων αποπροσανατολισμού στο χώρο, ιδιαίτερα όταν συμβαίνουν μέσα στο σπίτι.
- Η εμφάνιση επεισοδίων έντονης ανησυχίας που συνοδεύονται από συνεχή μετακίνηση στα δωμάτια της κατοικίας.
- Η εμφάνιση επεισοδίων κατά τα οποία ο ασθενής λέει ότι θέλει να «επιστρέψει στο σπίτι του» (ενώ ήδη βρίσκεται εκεί).
Για την πρόληψη της περιπλάνησης εκτός σπιτιού συστήνονται τα ακόλουθα:
- Αύξηση της δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Τήρηση σταθερού καθημερινού προγράμματος.
- Κλείδωμα της εξώπορτας όταν δεν υπάρχει στενή επιτήρηση και ιδίως το βράδυ.
- Τοποθέτηση των κλειδιών της εξώπορτας και του αυτοκινήτου σε ασφαλές μέρος.
- Τοποθέτηση αισθητήρα στην εξώπορτα ο οποίος εκπέμπει ηχητικό σήμα ειδοποίησης όταν ανοίγει.
- Τοποθέτηση ειδικού βραχιολιού στον καρπό του ατόμου με άνοια, το οποίο περιέχει τα στοιχεία του ασθενούς και τηλέφωνα επικοινωνίας με την οικογένεια.
